دورویی با قیمت میلیونی

در تحریریه مشغول رصد موضوعات و اخبار روز استان بودم که همکارم خانم اکبرزاده در حال جمع آوری اطلاعات برای ساخت مستندی با رویکرد فرش دورو بود درباره سوژه ، ابعاد آن و اثرگذاری آن در فضای اقتصادی استان بسیار بحث کردیم .

سوژه جالبی بود ابتدا جستجوی ساده ای در اینترنت کردم چند لید توجه من را به خودش جلب کرد : 

1- درخشش فرش دو روی روستای دویدوخ خراسان شمالی در نمایشگاه ایتالیا  ( خبرگزاری نسیم 4 آذر ماه 1395)

2- طبق آمارها سالانه ۲ هزار مترمربع فرش دورو در روستای دویدوخ بافته می شود.  (خبرگزاری ایرنا)

3- ضعف تشکل ها، مانعی برای حمایت بیشتراز فرش دورو

 دویدوخ علیا ، روستایی از توابع بخش جرگلان شهرستان راز و جرگلان در استان خراسان شمالی است ،  این روستا در دهستان جرگلان قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲٬۰۳۲ نفر (۴۰۵خانوار) بوده ‌است.

برای کامل کردن اطلاعاتم تماس تلفنی با سروش جوان رییس اداره صنعت و معدن شهرستان  رازوجرگلان برقرار کردم : به گفته ی جوان در این شهرستان 5هزار قالیباف وجود دارد که  3 هزارو300  نفر دارای کارت قالی بافی  و بقیه نیز بدون کارت هستند ، در میان این بافندگان هزار نفر به بافت فرش دورو مشغول هستند که سالانه هزارو 500 متر مربع قالی ابریشمی دورو تولید می کنند. 

رییس اداره صنعت و معدن شهرستان رازوجرگلان با بیان اینکه صنعت فرش در شهرستان رازوجرگلان  پتانسیل بزرگی است ، می گوید : سرمایه گذاری برای رونق تولید فرش دویدوخ در گرو عقاید ، آداب و رسوم مردم این منطقه است . اهالی این بخش از راز و جرگلان تمایل چندانی به کار دختران و زنانشان در کارگاه های متمرکزندارند و این باعث شده تا سرمایه گذاری مناسبی در این بخش انجام نشود و تمام کارگاه ها به طور غیر متمرکز و خانگی است.

با این اطلاعات اولیه شروع کردم

نام قالیچه های ابریشمی دوروی ترکمن یا همان فرش دویدوخ مدت هاست بر سر زبان ها افتاده است. این فرش دو طرفه بافته می شود که هر طرف آن نقشی متفاوت دارد و به جهت کیفیت عالی مشتریان خارجی هم دارد اما هنوز در داخل کشور ناشناخته مانده است.

خانم آبادان گزل چی چی زاده که حالا 78 سال سن دارد ابداع کننده این فرش بی نظیر در منطقه جرگلان بوده و این هنر را به 9 دختر و دو عروس خود یاد داده و در روستاهای گرکز، یکه سعود و تکله قوز 40 شاگرد را تربیت کرده است.

آبادان گزل با اشاره به اینکه جنس مواد فرش دوروی دویدوخ از ابریشم خالص است و همه نخ های آن از پیله کرم ابریشم در خود جرگلان به خصوص در روستای دویدخ تهیه می شود می گوید :  رنگرزی آن نیز به دست بانوان منطقه و روستا انجام می شود.

همین خالص بودن و ابریشمی بودن، ارزش این دست بافته ها را دو چندان کرده است بطوری که پارسال قالی دورو دویدوخ و پشتی های ترکمن به ثبت ملی رسید .

ساناز عباسپور رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی هم می گوید: این فرش ثبت ملی شده و خبری خوش اینکه مراحل ثبت جهانی آن در حال طی شدن است.

ساناز عباسپور می افزاید: به علت اینکه فرش دو رویدوخ  در منازل بافته شده و فروخته می شود اطلاع دقیقی از متراژبافته شده در دست نیست. 

او درباره مشکلات اقتصادی و اجتماعی فرش بافان این منطقه نیز می گوید : وجود دلالان  و نبود دسترسی به بازار مصرف، سبب شده تا فروش تولیدات با مشکل رو به رو باشد.

ساناز عباسپور با تاکید بر لزوم برگزاری نمایشگاه در خارج از کشور برای نمایش و معرفی فرش های استان می افزاید : با توسعه بازار فرش دستباف و کمک به حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی می توان مشتری های بیشتر و بهتری را برای این دستبافته ها یافت.

موسی آبادی، بانوی ۵6 ساله و یکی از استادان توانمند قالی ترکمن و قالی دورو ابریشمی است، او می گوید: از هفت سالگی قالی بافی را آموخته و اکنون که به این سن رسیده هنوز هم در حال بافتن و همچنین آموزش دادن آن به دختران خود و دیگر دختران روستا است .

خانم موسی آبادی ادامه می دهد : تا 7 سال قبل بافته های ما (فرش دورو) در ابعاد یک متر به بالا تا دو متر که اصولا در این ابعاد در منطقه بافته می شود کمتر از 5 میلیون تومان بوده است اما اکنون در این روستا از سوی تاجران با قیمت متوسطی خریداری می شود.

به گفته ی او البته این قیمت ها بستگی به بافت و نوع نقش و رنگ آن دارد .

هنگام تهیه گزارش با خبرشدم که قرار است تا دو ماه آینده یک زنجیره تولید ابریشم در این شهرستان راه اندازی شود در این باره با عبدا...یوسفی رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تماس گرفتم.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید : سالانه 49 تُن پیله تر در این منطقه از سوی 960 بهره بردار تولید می شود و به صورت سنتی تبدیل به نخ می شود که از کیفیت بالایی برخوردار است .

عبدا... یوسفی می افزاید : برای رونق تولید در این منطقه امسال کارگاه فراوری صنعتی تجهیز و راه اندازی شده که  با فعالیت آن دیگر قالی بافان مجبور نخواهند بود مواد اولیه مورد نیاز را از سایر استان ها تأمین کنند و پیله کشی،  تبدیل آن به نخ ابریشم، رنگرزی وسایر اقدامات در این کارگاه انجام می شود.

وی با بیان اینکه در این منطقه محروم از تولید کنندگان قالی دو رو حمایت همه جانبه می شود ، می گوید : از محل اعتبارات سفر رهبری دو تعاونی در کلاته ابریشم و کلاته بهار راه اندازی شده و با اعتبار50 میلیارد ریال، 50 هکتار زمین برای ایجاد توتستان به اهلی واگذار و تا کنون  20 هکتار آن نهال کاری شده است. 

بسیار جالب بود که رییس سازمان جهاد کشاورزی استان از انعقاد تفاهم نامه با کمیته امداد برای حمایت همه جانبه ازنوغانداران این منطقه  می گوید و ادامه می دهد : با صرف هزینه 8 هزار تومانی هر جعبه نوغان به صورت رایگان بین آنان توزیع شود.

در این شهرستان بخصوص در بخش جرگلان و روستای دویدخ دست بافته هایی بافته می شود که نه تنها چشم هر بیننده داخلی رو به خود جذب می کند بلکه پای گردشگران خارجی را نیز به منطقه باز کرده است.

برای اطلاع بیشتر از وضعیت جذب گردشگران با فرش دورو با بانوی هنرمند، صاحب جمال رحیمی یکی از فعالان فرهنگی و بافندگان فرش در این منطقه گفت و گو کردم . رحیمی می گفت: وجود گردشگران باعث شده که قیمت های بافته های ترکمن افزایش پیدا کند .

وی با اشاره به بافت قالیچه ی دورو برای یکی از گردشگران آلمانی در ابعاد یک متر در دومتر که به تازگی شروع شده می افزاید: قیمت این دستبافته 35 میلیون تومان است و تا 8 الی 10 ماه دیگر به پایان می رسد .

رییس مرکز خدمات سرمایه گذاری استان با بیان اینکه تا کنون سرمایه گذار بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در روستای دویدوخ برای تولید انبوه این فرش به مرکز خدمات مراجعه نکرده است ،گفت: این مرکز از سرمایه گذاران کلان بخش خصوصی حمایت می کند و دریافت مجوزهای زیر ساختی همچون زمین،آب، برق ،گاز و راه را تسهیل می کند.  

مجید درخشانی با بیان اینکه عمده ترین مشکل و چالش در صدور مجوزها، فرایند طولانی در واگذاری زمین از طرف امور اراضی است افزود: با اعلام آمادگی سرمایه گذاری  حمایت های همه جانبه ازسرمایه گذاران صورت می گیرد.

جبل النور یزدانی مسئول یک اقامتگاه بوم گردی که در زمینه فرش هم فعالیت می کند، می گوید : هر هفته چندین گردشگر در این اقامتگاه حضور پیدا می کند که در بین آنان افرادی نیز هستند که به هنر و دست بافته های ترکمن بخصوص به قالیچه های دورو علاقه دارند.

او می گوید: اگر گردشگران نقش و هنر مورد علاقه خود را در بین فرش های موجود در این اقامتگاه پیدا کنند، آن را خریداری می کنند و اگر نقش مورد نظر را نیافتند سفارش بافت آن را می دهند.

جبل النوریزدانی می گوید: در زمانی که اقامتگاه در دویدخ وجود نداشت دست بافته های قالی بافان به قیمت های خیلی پایینی عرضه می شد اما اکنون سفارش هر قالی در حدود 40 الی 50 میلیون تومان پذیرفته می شود.

آشور مراد آفرین یکی دیگر از فعالان در عرصه فرش و صنایع دستی در روستای دویدوخ که با ایجاد اقامتگاه بوم گردی حضور گردشگران داخلی و خارجی را در این منطقه فراهم آورده می گوید : پارسال 310 گردشگر داخلی و خارجی از این منطقه دیدن کردن که تعدادی فرش دورو به ارزش 300میلیون تومان به فروش رسید .

برای تحقیق اولیه گزارش که با  سروش جوان رییس اداره صنعت و معدن شهرستان  رازوجرگلان تماس گرفتم از آداب و رسوم مردم منطقه و عدم تمایل آنان به ایجاد کارگاه متمرکز گفت ، این موضوع بسیار فکرم و مشغول کرده بود که با این وضعیت چگونه می توان در این بخش سرمایه گذاری کرد مجدد با سروش جوان تماس گرفتم و از اثر گذاری حضور گردشگران خارجی در منطقه پرسیدم ، او می گفت : 

 هنوز قالی بافان دستمزد واقعی کار خود را دریافت نمی کنند اما حضور گردشگران در بهبود وضعیت آنان اثرگذار بوده و هست، چرا که فرش دوروی جرگلان را چند سال قبل برای نخستین بار یک گردشگر استرالیایی خریداری کرد و اکنون چندین سفارش از طرف گردشگران به بافندگان شده است .

سروش جوان می افزاید  : پارسال بیش از  ۲هزار و 500 مترمربع فرش شامل فرش دورو و تک روی ابریشمی ، قالیچه های پشمی، پادری ها و پشتی تولید شد و در نمایشگاه ها به فروش رسید.

رییس اداره صنعت و معدن راز و جرگلان  درباره  دستمزد واقعی قالیبافان هم گفت : مشکل اساسی قالی بافان، بازاریابی است که در همین راستا اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی 50 درصد هزینه شرکت بافندگان در نمایشگاه های مختلف را می دهد .

او از دستمزد پایین بافندگان می گوید: برای بافت یک قالیچه چهار نفر ، 10 ماه تلاش می کنند که به طور میانگین ماهانه به  هر نفر حدود 500 الی 600 هزار تومان تعلق می گیرد که واقعا دستمزد پایینی است.  

فرش دورور هر چند که برای ربودن دل خریداران دورویی را پیشه کرده اما مانند مبدع خود آبادان گزل چی چی زاده صداقت و اعتماد را سرلوحه قرار داده است .

در حال نگارش خط پایانی گزارش بودم که با صدای مدیرخبر و پیشنهاد نام گزارش به خودم آمدم :