خام فروشی یا فرآوری

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین, معادن به عنوان یکی از منابع طبیعی در هر منطقه می‌تواند موجب رشد آن منطقه باشد البته به شرطی که این منابع طبیعی به درستی استخراج و بهره برداری شود.

رئیس سازمان صمت استان قزوین گفت :   176 معدن در استان ما وجود دارد که ۸۷ معدن فعال بوده و مابقی نیمه فعال است .

استخراج و بهره‌برداری از معادن و مواد معدنی در استان قزوین قدمت  زیادی دارد، کشف کوره‌های ذوب مس در کنار روستای سگزآباد شهرستان بوئین‌زهرا نشان از پیشینه ۷ هزار ساله این استان در بخش معدن است .

اکسید آهن، سولفیدهای روی، سرب، سلیس و کربنات‌های مس در نواحی مختلف استان قزوین وجود دارد که ظرفیت چشمگیر این استان را در فرآوری کانی‌های فلزی نشان می‌دهد.

 

مناطق طارم سفلی، بوئین‌زهرا، الموت و تاکستان از مهم‌ترین مناطق در استان قزوین است که ذخایر مواد معدنی در آن‌ها با مقدار و خلوص بالای صنعتی یافت می‌شود و بگفته معاون معدن و صنایع معدنی سازمان صمت در حال حاضر ۲۶ نوع ماده معدنی از معادن فعال استان قزوین استخراج می‌شود.  

در ضمن از آنجایی‌ که استان قزوین، شاهراه اصلی استان‌های مرکزی، غرب و شمال کشور است، صنایع معدنی آن نقش برجسته‌ای در تأمین شیشه، کاشی و سرامیک، سیمان و آهک استان‌های مجاور دارد که نقش معدنی استان را بسیار برجسته تر کرده است.

سود این میزان مواد معدنی فراوان در استان قزوین در حال حاضر بیشتر با صادرات و خام فروشی به جیب استان می‌رود و به دلایل متعدد فرآوری نمی‌شود.

 

 

حاج یوسف صفاری از معدن کاران استان قزوین می گوید: در بحث معدن ماشین آلات نقش اساسی ایفا می‌کند اما متاسفانه تقریبا تمامی ماشین آلات سنگین معدنی وارداتی است و در حال حاضر هزینه‌های خرید ماشین آلات چند برابر شده که معدنکار ناچار است از دستگاه‌های قدیمی استفاده کند، این امر موجب کاهش بهره‌وری خواهد شد.

او می افزاید: معدنکاری و فرآوری مواد معدنی به همین علت به روش سنتی انجام می‌شود لذا این امر موجب شده که قیمت تمام شده هم به بیش از چند برابر برسد.

بگفته صفاری تحریم‌ها نیز یکی دیگر از عوامل خام فروشی مواد معدنی است چرا که فرآوری محصول نیاز به تجهیزات و تکنولوژی دارد و با وجود تحریم‌ها امکان ورود تجهیزات به راحتی میسر نیست.

یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین پایه‌های اقتصاد هر کشوری منابع معدنی و ذخایر زیرزمینی آن کشور است.

نقش معادن ومنابع در رشد اقتصادی هر کشوری انکارناپذیر است زیرا معادن، تأمین‌کننده مواد اولیه موردنیاز بسیاری از صنایع بوده و در امر خودکفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد، افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه کشور نقش بسزایی ایفا می کند اما باید اذعان کرد که جایگاه این بخش هنوز آن‌چنان‌که لازم بوده، تبیین نشده است.

 

 

معاون معدن وصنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قزوین استخراج و بهره‌برداری از خاک‌های صنعتی، سیلیس، آهک، شن و ماسه را مهم‌ترین مواد معدنی  استان قزوین  بیان می کند .

علی طاهرخانی با اشاره به فعالیت نزدیک به هزار واحد صنایع معدنی در استان قزوین می گوید: البته بعضی از این کارخانه‌ها در  بخش فرآوری مواد معدنی فعال است که بعد از استخراج و فرآوری موادی چون آهک، سیلیس، شن، ماسه، گچ، خاک صنعتی، روی، سرب و مس، آن‌ها را در اختیار کارخانجات شیشه، کاشی، سرامیک، بتن سبک و صنایع لعابی قرار می دهد .

طاهر خانی با تأکید بر نقش مهم کارخانه‌های استخراج و فرآوری مواد اولیه شیشه قزوین اضافه می کند: وجود همین واحدها زمینه فعالیت خوبی برای بعضی از بزرگ‌ترین واحدهای صنایع معدنی سیلیس و شیشه ، تولید شیشه‌های خودرو، ظروف، بسته‌بندی، شیشه‌های  دارویی و آمپول در استان را فراهم کرده است.

بگفته مسئولان سازمان صمت،  ۹۵ درصد پوکه‌های آمپول ایران و ۳۰ درصد شیشه ایران در استان قزوین تولید می شود و این استان تنها تولیدکننده مقره های شیشه‌ای و لوله پیشرفته آمپول درکل کشور است .

اما جلوگیری از خام فروشی موضوعی است که این روزها از آن زیاد می شنویم و می خوانیم. رویکرد تازه ای که قرار است به معدن و مهم تر از آن صنایع معدنی جان دوباره بدهد.

اما به علت نبود صنایع فرآوری، مواد به دست آمده از معادن، خام به بازار عرضه می گردد که می توان با ایجاد صنایع فرآوری در کنار معادن، به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی کشور کمک  کرد.

مسئولان قزوین هم بارها خواهان جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی و ایجاد صنایع فرآوری در کنار معادن استان شده اند و معتقدند این شیوه علاوه بر ایجاد اشتغال برای جوانان، منجر به افزایش ارزش افزوده و رونق اقتصادی  می گردد.

علی رغم این تاکید اما خام فروشی مشکل اصلی استخراج معادن استان قزوین است و مسئولان استان قزوین می گویند: عده ای با برداشت غیراصولی از معادن استان قزوین ( مانند پیغمر کوه آبیک ) منطقه و محیط زیست را به نابودی می کشند .

 

 

معاون عمرانی استاندار قزوین در باره سرمایه گذاری در بخش  معدن استان با بیان اینکه ما مخالف بهره برداری از معادن نیستیم و از سرمایه گذاران نیز حمایت می کنیم، می گوید:  نباید بعد از صدور پروانه بهره برداری برای سرمایه گذار ، آن را رها کنیم.

علی فرخزاد می افزاید: ایجاد اشتغال در حوزه معادن ظرفیت مناسبی است و با فعال کردن معادن راکد می توان به دولت در زمینه ایجاد اشتغال یاری کرد.

 

فرخزاد وجود معارضین محلی در نواحی استخراج و بهره‌برداری از معادن را مهم‌ترین چالش رشد صنایع معدنی در استان  می داند.

او کمبود نقدینگی و پرداخت کم تسهیلات ارزان‌قیمت را از جمله مشکلات بهره‌برداران عنوان و اضافه می کند: باوجود احتیاج شدید معدن کاران به سرمایه در گردش، متأسفانه بانک‌ها برخلاف قوانین موجود، پروانه بهره‌برداری را به‌عنوان ضمانت وام قبول نمی‌کنند که این موضوع می‌تواند باعث ناهمواری مسیر شکوفایی صنایع معدنی استان شود

 

یک فعال صنایع معدنی استان هم تولید بیش از ۱۰ درصد کاشی ایران در قزوین را نتیجه ظرفیت‌های بالای استان در حوزه معدن و صنایع معدنی ذکر می کند و می گوید: همچنین وجود ۲۰۰ واحد تولید آجر، ۵۰ واحد تولید شن و ماسه کوهی و ۲ واحد ساخت کنسانتره روی و سرب با ظرفیت اسمی ۵ هزار تن در سال از دیگر ظرفیت‌های معدنی  استان قزوین است.

شکوهی رازی، سنگ‌آهک را یکی از تولیدات راهبردی استان میداند و می گوید: خوشبختانه تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از کارگاه‌ها و کوره‌های آهک در استان قزوین فعالیت دارند که در کنار کارخانجات تولید کربنات و پودرهای میکرونیزه از مزایای معدنی عمده استان قزوین است .

 

این کارشناس ارشد مهندسی معدن، وجود ذخایر بزرگ آلونیت را از ظرفیت‌های مغفول مانده استان در بخش معدن و صنایع معدنی می داند و می گوید: این ذخایر فوق‌العاده در صورت بهره‌برداری و فرآوری، استان قزوین را به قطب تولید مواد اولیه تولید آلومینیم در کشور تبدیل خواهد کرد.

شکوهی رازی اضافه می کند: با اینکه ۴ دهه از شناسایی ذخایر آلونیت در استان می‌گذرد، اما هنوز برای استحصال مواد اولیه آلومینیوم مانند سولفات مضاعف آلومینیوم، پتاسیم و سدیم از این ذخایر عظیم، پژوهش و تحقیق جدی صورت نگرفته است. 

 

 

اما معدن مس کاتدی طارم سفلی که دومین معدن بزرگ مس کاتدی کشور محسوب می‌شود، بی‌شک یکی از ظرفیت‌های مهم استان قزوین در بخش معدن است. معدنی که پس از مس کرمان، مهم‌ترین ظرفیت کشور در تولید این فلز استراتژیک است و خوشبختانه از خردادماه گذشته تولید و استخراج آزمایشی آن شروع شده است.  

مدیرعامل مس طارم با اشاره به ظرفیت بالای این معدن دربخش اشتغال‌زایی می گوید:  با بهره‌برداری نهایی از این معدن بزرگ برای ۴۵۰ نفر از اهالی طارم سفلی به‌صورت مستقیم شغل ایجاد می‌شود و یک هزار و 500 نفر هم به شکل غیرمستقیم از این سرمایه عظیم  خدادادی کسب درآمد و روزی می‌کنند.

کرامت الله حسینی، ظرفیت اسمی تولید معدن مس طارم را ۱۰ هزار تن شمش مس کاتدی در سال بیان می کند و می افزاید: ذخیره قطعی این معدن ۴ میلیون تن و ذخیره احتمالی آن تا ۸ میلیون تن با عیار ۷/۱ درصد است که با بهره‌برداری از آن، سالانه ۴۵۰ تن سنگ مس و ۵ هزار تن مس خالص استحصال و فرآوری می‌شود.  

بگفته مسئولان صمت در منطقه طارم سفلی تاکنون ۳ معدن مس شناسایی‌شده که فقط یکی از آن‌ها ظرفیت استخراج و تولید ۵۰۰ هزار تن شمش مس در سال را دارد، ضمن اینکه مجموع میزان ذخایر مس این ناحیه بیش از ۱۱ میلیون تن برآورد شده است.

 

 

سیده حمیده زرآبادی عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی می گوید :باید خام فروشی مواد معدنی متوقف شود زیرا  با خام فروشی مواد، خود را  از ارزش‌افزوده بالا محروم کرده‌ایم.

نماینده مردم قزوین ، آبیک و البرز در مجلس می افزاید: در گذشته مسائل مربوط به معادن در شورای مرکزی معادن کشور مطرح و موجب طولانی شدن صدور مجوز و بهره‌برداری می‌شد که در حال حاضر با دادن اختیارات بیشتر به استان‌ها مسئولان می‌توانند در محل تصمیم بگیرند و کارها را سریع‌تر انجام دهند

وی بیان می کند: در بخش  معدن هزینه و سرمایه‌گذاری زیادی در بخش اکتشاف و استخراج متحمل می‌شویم که اشتباه است. در این راستا در سند راهبردی معادن که سال قبل مصوب شد رویکردهای خوبی دیده‌شده و برنامه مشخصی برای حرکت در مسیر چشم‌انداز ترسیم‌شده برای ارزآوری و ایجاد ارزش‌افزوده بالا در محصولات معدنی دیده‌شده که ارزشمند است و می‌تواند کمبودهای فعلی را جبران کند.

 

با این‌ همه به نظر می‌رسد ظرفیت معادن هنوز آن‌چنان‌ که باید در اقتصاد استان قزوین جدی گرفته نشده و این بخش هنوز زیر سایه بخش‌های اقتصادی دیگری قرار دارد که قطعاً نمی‌توانند به‌اندازه صنایع معدنی ارزآوری داشته و به رونق اشتغال و تولید در این استان صنعتی کمک کنند.  

مسئله دیگر حمایت از واحدهای تولیدی کانی محور در قزوین است که در صورت شکوفایی می‌توانند با تولید بالای مواد اولیه به پیشران محرک صنایع پایین‌دستی دیگر ازجمله صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی مبدل شود.

 

 

 

در شرایط فعلی اقتصاد ایران و تحریم‌های گسترده اقتصادی، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های ایران برای گذر از این بحران، تکیه‌بر منابع معدنی و ظرفیت های بالقوه در داخل کشور است که از این طریق و با خلق مزیت رقابتی، تهدیدها به فرصت تبدیل می  شوند.

بخش معدن در دوران بحران اقتصادی جهانی، نشان داده که کمترین آسیب‌پذیری در بخش تجاری را دارد و بیشترین کمک را به اقتصاد  می کند . 

در شرایط اقتصاد مقاومتی نیز معدن از اهمیت مضاعفی برخوردار است  لذا در صورت توجه بیشتر دولت و مجلس و نگاه ویژه به این بخش مهم ، می‌توان به دستاوردهای مهمی دست‌یافت و به توسعه مناطق محروم نیز امیدوار شد.

در همین راستا رهبر معظم انقلاب بر لزوم اتخاذ رویکرد جدید در بخش معدن و صنایع معدنی  تاکیددارند و لذا مسئولان  باید با جدیت و اهتمام بیشتری به این سمت حرکت  کنند  و از خام فروشی مواد معدنی جلوگیری و زنجیره ارزش افزوده در بخش معدن  را در کشور کامل کنند تا چرخ اقتصاد، فراوری ملی و ایجاد اشتغال روان تر بچرخد.

نگارنده: علی صفری الموتی