گزارش مکتوب:
زباله دان یاسوج و اما و اگرهای بی پایان
رشد کوه زباله از کوه وعدههای مسئولان در دشتروم سبقت گرفته و وعدههای مسئولان زودتر از زبالهها دفن میشوند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، اینجا؛ دشتِ روم منطقهای سردسیری در جنوب یاسوج است که با فاصلهای حدود ۱۷ کیلومتری در مسیر جاده بابامیدان ـ یاسوج واقع شده است، این منطقه قبلاً محل ییلاق عشایر بود. سطح زیر کشت باغات این منطقه بالغ بر ۵۰۰۰ هکتار است که به صورت آبی و دیم زیر کشت میرود. دشت روم با قرار گرفتن درحوزه آبریز کوههای پازنان، دارای رودخانهای دائمی و بسیار زیباست که در فصل بهار و تابستان دارای آب فراوان است، این دشت روزگاری مکانی بکر برای ییلاق عشایر بود، اما چند سالی است که عشایر عطای دشت زیبای روم را به لقایش بخشیدند و روستائیان هم سودای مهاجرت را در پیش گرفتند. امروز دیگر خبری از صدای هی هی چوپانان و زنگوله گوسفندان در دوپشته دشتروم نیست، آری هیچ نشانی از دخترکان ایل با لباسهای پر نقش و نگار نیست و پسرکهای روستا هم دیگر شور و اشتیاقی برای بازی در طبیعت نه چندان زیبای این منطقه ندارند. ستون خیمه سیاه چادران عشایر همان بهاری شکست که به قشلاق رفتند و وقتی برگشتند دشتی متفاوت دیدند.
اجرایی شدن مصوبهای به قیمت ناخوش کردن حال روستائیان و عشایر
عشایر میگویند پانزده سال پیش وقتی به دشتروم برگشتیم انبوهی از زباله را در وردها و محل استقرار سیاه چادرهایمان مشاهده کردیم و وقتی جویای اوضاع شدیم گفتند بر اساس مصوبه شورای شهر یاسوج این جا به طور موقتی برای سایت دفن زباله شهر یاسوج انتخاب شد، ولی اکنون پانزده سال از شروع آن مصوبه موقتی میگذرد.
شاید چنین به نظر برسد مشکلاتی که اهالی روستای دشتروم از آن گلایه دارند تنها مربوط به خودشان است چرا که آب شرب بخشی از شهر یاسوج و حومه از چاههایی تامین میشود که در پایین دست این سایت قرار دارند و این زنگ خطر را برای ساکنان شهر ۱۵۰ هزار نفری یاسوج و حومه آن هم به صدا در آورد.
ساخت کارخانه بازیافت زباله نه تنها در بهبود شرایط زیست محیطی حائز اهمیت است بلکه در جلوگیری از بیماریها و نفوذ شیرابهها به آبهای زیرزمینی، مهم و حیاتی است.
در حال حاضر فقط خانوادههای ساکن در روستاهای اطراف یاسوج نیستند که با این معضل مواجهند بلکه به دلیل سرازیر شدن شیرابهها به آبهای زیر زمینی، رودخانهها هم با آلودگی احتمالی دست و پنجه نرم میکنند؛ رودخانههایی که در مسیر خود زمینهای زیادی را سیراب کرده و در آخر به خلیج فارس میریزند.
روش دفن زباله در یاسوج اصولی نیست
مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه روش دفن زباله در یاسوج اصولی نیست گفت: با توجه به توسعه شهر و افزایش جمعیت، دفن زباله و پسماند در این شهر قابل قبول نبوده و شهرداری باید برای دفن و تفکیک پسماند به صورت اصولی اقدام کند.
هاشمی افزود: شیرابه پسماندها نباید در آلودگی آبهای زیر زمینی تاثیر بگذارند و محل دفن آنها دست کم باید در پایین دست و بدون معارض انتخاب شود.
رشد کوه زباله در کنار کوه وعدهها در دشتروم
پس از بروز فاجعه در این سایت دفن زباله شهر یاسوج، از همان سالها تاکنون چندین شهردار در خصوص رفع مشکل وعدههای زیادی دادند. مسئولان دستگاههای اجرایی ذیربط نیز بارها خبر افتتاح و راهاندازی سایت تفکیک و بازیافت زباله را دادند، اما در این میان فقط مردم شاهد رشد کوه زباله در کنار انبوه وعدهها در دشتروم هستند.
کوه ۴۰ متری زباله در ورودی شهر یاسوجدوپشته دشتروم در مسیر جاده یاسوج – بابا میدان و نیز یاسوج – شیراز در ورودی شهر یاسوج واقع شده است و با وجود اینکه بسیاری از مردم و گردشگران، یاسوج را به نام پایتخت طبیعت ایران میشناسند این سزاوار نیست که از گردشگران و میهمانان در بدو ورود به شهر زیبای یاسوج با بوی بد تعفن پذیرایی کنیم.روزانه ۲۴۰ تن زباله در این مکان ریخته میشود. اکنون ارتفاع کوه زباله در منطقه دوپشته دشت روم به ۴۰ متر رسیده است. هر تن زباله ۵۰۰ لیتر شیرابه تولید میکند و روزانه ۱۲۰ هزار لیتر شیرابه در این سایت روانه طبیعت و منابع زیرزمینی میشود. از همه آن داستانهایی که برای دوپشته و دشتروم میگویند اینک فقط افسانهای مانده و تابلویی پر رنگ و دلخراش از همه تصمیمات غیر کارشناسی که در حق این اقلیم گرفته شده است.برای بررسی میدانی وضعیت این فاجعه که مسئولان به راحتی از کنار آن میگذرند؛ به دوپشته دشت روم در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب شهر یاسوج رفتیم. جاده منطقه دوپشته از جاده دشتروم جدا میشود همان کنار اتاقک نگهبانی، آشغالها ریخته شده و حدس اینکه پشت تپه چه خبر است اصلا کار سختی نیست. ورودمان به دوپشته برای سگهای وحشی که تعداد آنها هم زیاد است خوشایند نیست و پارس گاه و بیگاهشان یادآوری میکند که به قلمرو شان وارد شدهایم، انبوهی از حشرات سمج و چندش آور آزارمان میدهند، شاید میخواستند درد مردم این منطقه را به ما یاداوری کنند، شاهینها و عقابها هم بالای سرمان جولان میدهند، عقابهای کمیابی که ۴ سال پیش در مسیر کوچ شان به جنوب کشور به علت استفاده از همین زبالهها تعداد زیادی از آنها تلف شدند و گزارش آن هم در صدا و سیمای استانی و ملی پخش شد، اما دوپشته با همه طبیعت زیبایش زیر زبالههای شهر دفن شده است.
بلاتکلیفی ۱۵ ساله دوپشته دشتروم
ایجاد زباله دان برای شهر یاسوج مصوبه ۱۵ سالهای است که اجرا نشده و آنچنان که مسئولان شهری میگویند موانعش نیز در حد و اندازهای است که به این راحتیها حل نمیشود. اما سوال اینجاست در شرایطی که ایجاد سایت دفن زباله برای شهر یاسوج اینچنین مهم، در اولویت و حیاتی است، چرا بعد از ۱۵ سال همچنان این سایت بلاتکلیف مانده است؟
دوپشته دشتروم یکی از ییلاقهای خوش آب و هوای شهرستان بویراحمد بوده که چند سال پیش، آن هم برای یک سال برای دفن زبالههای شهر یاسوج انتخاب شد. رشد جمعیت و توسعه شهر یاسوج از یک سو و افزایش تولید زباله و نبود مکانی با شرایط استاندارد باعث شد این نقطه از دشتروم به مکان دائمی دفن زبالهها تبدیل شود. در آغاز قرار بود فقط ۷ هکتار از اراضی منطقه برای دفن زبالهها در نظر گرفته شود، اما این محدوده گسترش پیدا کرد تا امروزه به ۱۷ هکتار رسیده است. البته حجم خساراتی که سایت دفن زباله دوپشته ایجاد کرد بسیار فراتر از ۱۷ هکتار است و آلودگی و شیرابه زبالهها در این منطقه در همه جهت گسترش پیدا کرده آنچنان که کارشناسان بهداشت هشدار دادند در صورت افزایش مساحت فضای زباله دان دوپشته، آب شرب شهر یاسوج و سد امامزاده قاسم و چاههای زیر دست آن در معرض آلودگیهای جدی قرار خواهد گرفت.
کلنگ زنی کارخانه بازیافت و ساماندهی سایت دفن پسماند شهر یاسوج
به گفته شهردار یاسوج در دی ماه سال ۹۷ دو نوبت آگهی فراخوان جذب سرمایه گذار برای ایجاد کارخانه بازیافت در دوپشته دشتروم منتشر شد، اما به دلیل نبود زیرساختهای حداقلی مورد استقبال سرمایه گذاران قرار نگرفته است.
نستهن مقدم درباره چرایی و موانع راه اندازی کارخانه بازیافت افزود: بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۲ قانون مدیریت پسماندها، تامین اعتبار و تسهیلات لازم برای ساخت و راه اندازی کارخانه بازیافت بر عهده وزارت کشور است و پس از تامین اعتبار، شهرداری وظیفه اجرای آن را دارد که تاکنون چنین اعتباری تخصیص داده نشده است. پس از این صحبتها و پیگیریهای استاندار وقت، در اسفند ماه ۹۷ کلنگ کارخانه بازیافت و ساماندهی سایت دفن زباله شهر یاسوج با حضور معاون پارلمانی رئیسجمهور در محل دو پشته دشتروم به زمین زده شد. طرحی که قرار بود در زمینی به مساحت ۲۰ هکتار و با اعتبار بیش از ۳۱۰ میلیارد ریال و اشتغالزایی ۳۸ نفر ساخته شود.
کلنگی که ۱۶ ماه است در زمین مانده!
حالا حدود ۱۶ ماهی از کلنگ زنی این طرح گذشته است ونه تنها خبری از ساخت سایت دفن پسماند نیست که زبالههای شهر یاسوج و حومه آن علاوه بر دوپشته، در همه مسیر جاده ترانزیتی یاسوج - بابامیدان از تنگ کناره گرفته تا تنگاری، تخلیه میشود و عزمی برای برخورد با متخلفان هم وجود ندارد. در گذشته جاده دسترسی به محل دفن زیالههای یاسوج و حومه آن خاکی و پس از هر بارندگی تردد در این جاده برای کامیونها دشوار بود و رانندگان بار خود را در حاشیه جاده خالی میکردند، اما حالا با وجود آسفالت این جاده و حتی ایجاد اتاقک نگهبانی، کامیونها نه تنها به خود زحمت حمل زباله تا سایت را نمیدهند که در همان ورودی دوپشته بارشان را خالی میکنند و باد زبالههای رها شده را به هر سو میبرد و چهره منطقه را نازیبا کرده است.
ردپای کیسههای زباله در شکمبه داممردم روستای دشتروم میگویند پشه و حشراتی که سایت دوپشته در بالادستشان ایجاد کرده از یک سو و تلهای کیسه زباله در دو طرف جاده که حتی محدوده قبرستان این دهستان را گرفته از سوی دیگر تاثیر بسیار بدی روی روحیه مردم این روستا گذاشته است.اصغر رهیده یکی از چوپانان منطقه میگوید در گذشته فراوردههای لبنی و گوشت دامهای منطقه دشتروم به دلیل نوع علوفهای که استفاده میکردند جز مرغوبترینهای استان و حتی کشور بود، اما حالا وضع تغییر پیدا کرده است. وی میگوید بارها پیش آمده دامی بی دلیل اشتهایش را از دست داده و پس از چند روز از بین رفته است، اما بعد از باز کردن شکم لاشه مشخص میشود پلاستیکی در معده اش بوده که باعث تلف شدن آن است.
صدای اهالی دوپشته درآمده است
علی مراد از عشایر منطقه میگوید: حجم زباله آنچنان زیاد شده است که نمیتوان به آبی که دامها میخورند اعتماد کرد و همین سایت زباله سختی زندگی عشایری را برای ما چندین برابر کرده است. وی ادامه میدهد: بیش از هر چیز تخلیه زبالهها در کنار قبرستان دشتروم صحنه دلخراش و آزار دهندهای ایجاد کرده است، زیرا عزیزان ما در این قبرستان دستشان از دنیا کوتاه است و این بی رحمی در حق مردگان است. علی مراد میگوید: سال گذشته در حین تدفین و خاکسپاری یکی از بستگان در این منطقه شوهر عمه ام دچار مسمومیت ناشی از بوی بد زبالهها شد و همچنین برخی از بستگان به دلیل داشتن آلرژی در مراسم خاکسپاری حاضر نمیشوند.
دامنه فاجعه زیستمحیطی این سایت بسیار گسترده است، اما نخستین آسیب به ساکنان روستای دشتروم میرسد؛ همان افرادی که روزانه باید هوای بسیار آلوده ناشی از آتش زدن زباله را تنفس کنند. اهالی دشتروم میگویند: رنج و درد ما تمامی ندارد. هر روز باید هوای آلوده تنفس و با حشرات موذی مبارزه کنیم، ولی این کار هم بیفایده است و کسی هم زمینهای اینجا را نمیخرد تا نقل مکان کنیم.
علی مراد احمدی با اشاره به حساسیت پوستی خود بیان میکند: در همه این سالها فقط وعده شنیدهایم. هر روز کامیونهای مختلف به اینجا میآیند و زبالههایشان را در سایت تخلیه میکنند و میروند و ما هستیم که باید با بوی بد، آب و هوای آلوده و بدبو و حشرات و جانوران موذی زندگی را بسر کنیم.
در مورد جداسازی پسماندهای کرونایی همه اتفاق نظر دارند
مهدی احمدی کارشناس ارشد محیط زیست میگوید این همه ماجرا نیست ما این روزها با ویروس منحوسی و بسیار مسری و کشندهای به نام کرونا مواجه هستیم.
او اضافه کرد: با توجه به ناشناخته بودن ویروس کرونا و دربرگیری بالای آن، احتمال سرایت آن از طریق زبالهها و پسماندها نیز وجود دارد این درحالی است که همه مسئولان استان در مورد جداسازی پسماندهای کرونایی اتفاق نظر دارند، اما این کار گویا در حرف آسانتر از عمل است.
بسیاری از جانداران مانند پرندگان، حیوانات وحشی، موزی و ... در این زبالهها پرسه میزنند و ساعاتی از شبانه روز را نیز در کوچهها و اطراف خانهها نیز همین جانداران یافت میشوند و بدون شک آنها میتوانند ناقل ویروس کرونا به اهالی روستاهای اطراف سایت باشند.
سایه تهدید دوپشته برای شهروندان یاسوجی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کهگیلویه و بویراحمد گفت: متاسفانه حوضه آبریز شهر یاسوج به محل دفن غیر اصولی و بهداشتی زباله تبدیل شده است.
آقای پاسره افزود: حوزه آبریز سد مخزنی شاه قاسم یاسوج که برای چاههای آب شرب شهر و کشاورزی مردم استفاده میشود، نه تنها به محلی برای زباله تبدیل شده بلکه زبالههای عفونی را نیز در این منطقه بدون بی خطر سازی رها میکنند که شیرابه این زبالهها به این سد نفوذ کرده و در آینده مشکلاتی را برای مردم ایجاد میکند.
شهردار یاسوج هم گفت: علاوه بر زبالههای شهر یاسوج، زبالههای ۵۰ درصد روستاهای بخش مرکزی شهرستان بویراحمد نیز به این مکان انتقال داده شده، به طوری که روزانه بین ۲۰۰ تا ۲۴۰ تن زباله در دو پشته دفن و یا سوزانده میشود.
نستهن مقدم با بیان اینکه به رغم همه مشکلات موجود، سرانه تولید زباله در این استان از کشور هم بالاتر است، ادامه داد:، اما نبایدفراموش کرد که در خوشبینانهترین حالت یک کارخانه میتواند ۴۰ درصد از زبالهها را بازیافت کند و بقیه باید به صورت بهداشتی دفن شود.
وی اضافه کرد: دفن اصولی زبالهها نیز عزم همگانی را میطلبد و اتفاقی فرادستگاهی است. بخشی از مشکلات با فرهنگسازی و تفکیک زباله در مبدا برطرف میشود. شهر یاسوج پایتخت طبیعت ایران است و باید با سیاستها و اقدامات به موقع از این طبیعت خدادادی صیانت کنیم.
دستگاههای کم کار در ساخت کارخانه بازیافت زباله یاسوج به دادگستری معرفی شوندرئیس کل دادگستری کهگیلویه و بویراحمد نیز در بازید از دوپشته دشتروم بیان کرد: هر جایی حقوق عامه مردم باشد ورود خواهیم کرد و ساخت کارخانه بازیافت که با سلامت و بهداشت مردم سر و کار دارد را نیز جز حقوق عامه مردم میدانیم.نگین تاجی با تاکید بر لزوم همکاری دستگاههای خدمات رسان با شهرداری یاسوج، بیان داشت: برای ساخت این کارخانه لازم است عزم و اراده جدی باشد و از شهرداری میخواهیم هر دستگاهی که همکاری لازم را نداشت، معرفی کند.
ضرب الاجل ۱۵ روزه دادستان استان به شهرداری یاسوج
دادستان عمومی و انقلاب مرکز کهگیلویه و بویراحمد هفته گذشته در بازدید از سایت دفن زباله واقع در دوپشته دشت روم که قرار است با ایجاد کارخانه، زبالههای شهر یاسوج را بازیافت کند گفت: روش دفن زباله شهر یاسوج مناسب نیست و این مهم به نبود مکان مناسب در سه دهه اخیر برمی گردد.
علی ملکحسینی بیان کرد: ۱۵ روز مهلت به شهرداری یاسوج و مشاور طرح اجرای کارخانه بازیافت زباله در منطقه دو پشته دشتروم داده شده که همه پیوستهای زیست محیطی این طرح اصلاح و اجرا شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: جمع آوری زبالههای شهر یاسوج در منطقه دوپشته دشتروم و آتش زدن آنها خطرات جدی و مشکلات اساسی برای محیط زیست به وجود آورده است.
سید اسد الله هاشمی افزود: با وجود واگذاری ۱۸ هکتار زمین به شهرداری یاسوج برای ساخت کارخانه بازیافت زباله، اما هنوز این کار انجام نشده است.
مدیر کل منابع طبیعی وآبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد نیزگفت: ضمن اینکه شیوه دفن زباله در منطفه دوپشته دشتروم مناسب نیست، اداره کل منابع طبیعی استان با دفن زباله به این شیوه در جنگل و مرتع هم مخالف است.
حکمتیان اصل افزود: باتوجه به شرایط فعلی دفن زبالهها وامکان نفوذ شیرابهها به آبهای زیر زمینی و به خطر افتادن سلامت مردم، این اداره تلاش میکند در زمینه ایجاد کارخانه بازیافت زباله با دستگاههای ذیربط همکاری کند.
شهردار یاسوج هم با بیان اینکه تولید پسماند بخشی از زندگی انسانها است، گفت: واگذاری منطقه "دوپشته دشت روم" بویراحمد به بخش خصوصی برای دفن زبالههای شهر یاسوج تا مراحل مطلوبی پیش رفته و سرمایهگذار آمادگی کامل را دارد تا کارخانه بازیافت زباله را در این منطقه راه اندازی کند.
نستهن مقدم میافزاید: از اداره کل منابع طبیعی انتظار میرود پیش از آنکه شیرابه زبالههای موجود در آبهای زیرزمینی نفوذ کند زمین به مقدار لازم در اختیار شهرداری قرار دهد تا سلامت مردم در معرض خطر قرار نگیرد.
شهردار یاسوج تاکید میکند: شهرداری امکان تملک زمین برای برای دفن زبالهها را ندارد و پیمانکار نیز تا زمانی که زمین واگذار نشده سرمایه گذاری نمیکند.
کارخانه بازیافت یاسوج در حال فراموشی
عدم رعایت استانداردها در دفن زبالههای عفونی و غیرعفونی در شهرهای مختلف استان کهگیلویه و بویراحمد بویژه یاسوج مرکز این استان به یک معضل تبدیل شده تا جایی که احساس میشود در این زمینه مسئولان و متولیان امر دغدغهای زیادی ندارند.
پایتخت طبیعت ایران از داشتن کارخانه بازیافت زباله محروم بوده و اجرای این مهم هنوز پشت دربهای اتاق مدیران دستگاههای دیگر و دیگر متولیان امر مانده و خبری از اجرا و تکمیل این مهم وجود ندارد که سبب نگرانی مردم و اهالی شهر شده است.
راه اندازی بازیافت زباله از مهمترین خواسته مطالبات بحق مردم شهر یاسوج و روستاهای اطراف است، زیرا نگران بوده که نکند نبود این مهم سبب ایجاد بحرانی غیر قابل جمع کردن تبدیل شود.
مهرداد بینا