آزمایش خون به شما چه می گوید؟

آزمایش خون شامل موارد یا شاخصه‌های تشخیصی است که به پزشک در شناسایی بیماری و تعیین سطح سلامتی افراد کمک شایانی می‌کند.

به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت گروه علمی فرهنگی و هنری خبرگزاری صدا و سیما،آن چه تحت عنوان آزمایش کامل خون یا (CBC (complete Blood count برای بیماران درخواست می‌شود، شامل شمارش کامل فاکتور‌های خونی است و براساس آن سلول‌های موجود در گردش خون افراد آنالیز یا بررسی می‌شود.
ممکن است برای شما جالب باشد که این حروف اختصاری که در کنار نسخه آزمایش خون شما نوشته می‌شود به چه معنی است و حاوی چه پیامی برای پزشکان است.

با شاخصه‌های آزمایش خون آشنا شویم

آزمایش خون یا CBC، آزمایشی برای شمارش و اندازه گیری سلول‌های خونی شامل گلبول‌های قرمز یا (RBC (Red Blood cell، گلبول‌های سفید blood cell) WBC White)، پلاکت‌ها (PLT (Platelets و اندازه گیری آن‌ها نسبت به هم است.
در واقع ارزیابی این شاخصه‌ها به پزشک در تشخیص انواع بیماری ها، کم خونی‌ها غلظت خون، عفونت ها، التهاب‌ها و سرطان‌ها کمک می‌کند. این سلول‌ها در مغز استخوان تولید می‌شود و میزان و تعداد آن‌ها بنا به رده سنی فرد آزمایش دهنده نیز تفاوت‌هایی دارند حتی استعمال دخانیات و سیگار هم در ارزیابی شاخصه‌های خونی از سایر افراد متفاوت است.
سلول‌های خونی بدن همه افراد را در چند دسته تجزیه و بررسی می‌شوند.
الف: گلبول‌های قرمز خون یا همان RBC که پس از تولید در مغز استخوان به جریان خون یا همان گردش خون وارد می‌شوند و در نتیجه آزمایش خونی افراد بین عدد ۴ تا ۶ میلیون است که البته خود این RBC یا گلبول قرمز مرجع تشخیص شاخصه‌هایی از جمله هموگلوبین HBG (پروتئین مسئول اکسیژن رسانی خون در بدن) هماتوکریت HCT اندازه گیری درصد گلبول‌های قرمز در کل حجم خون، MCV یا حجم گویچه‌ای خونی، MCH یا اندازه گیری هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون، MCHC غلظت گویچه‌های خونی و RDW یا پراکندگی گلبول‌های قرمز خون است.
یعنی شما با دادن آزمایش خون CBC نتایجی را بدست می‌آورید که نشان دهنده کم خونی، پرخونی، آنمی‌ها و غلظت خون است.

نکاتی که باید قبل از انجام آزمایش بدانید!

هر آزمایشی اصول خاص خود را دارد. رعایت بعضی نکات باعث می‌شود جواب دقیق‌تری از آزمایش بگیرید. در مقابل بعضی فعالیت‌ها و بی‌دقتی‌ها باعث می‌شوند جواب آزمایش به صورت کاذب منفی یا مثبت شود یا اینکه مقادیر پارامترهای آن تغییر یابد. بنابراین اگر می‌خواهید آزمایش خون یا ادرارتان به بهترین نحو انجام شود، توصیه‌های دکتر محسن منشدی را فراموش نکنید.

چرا باید ناشتا باشیم؟

رعایت ناشتا بودن طی یک زمان مشخص برای انجام بعضی آزمایش‌ها مانند آزمایش قند خون ناشتا،‌تری گلیسیرید، کلسترول و... الزامی است زیرا خوردن غذا می‌تواند باعث تغییر در نتیجه آزمایش شود. درمورد آزمایش‌های ناشتا به این نکات توجه کنید:

- شب قبل از آزمایش شام سبک میل کنید.

- 10 تا 12 ساعت قبل از مراجعه به آزمایشگاه هیچ گونه خوراکی یا آشامیدنی جز آب میل نکنید. البته اگر محدودیت در مصرف آب توسط پزشک یا مسئولان آزمایشگاه تذکر داده شده باشد، مجاز به نوشیدن آب هم نخواهید بود.

- مسواک زدن طی زمان ناشتایی مجاز است.

- طی مدت ناشتایی از استعمال دخانیات، جویدن آدامس، مصرف قرص‌های نرم‌کننده گلو، شربت‌های سینه، انجام تمرین‌های بدنی و ورزش پرهیز کنید.

- در آزمایش‌های مربوط به چربی خون مثل‌تری گلیسیرید و کلسترول مدت زمان ناشتایی لازم حداقل 12 ساعت است.

- برای اندازه‌گیری نیتروژن اوره خون (BUN) هشت ساعت ناشتایی کافی است. آزمایش اسید اوریک خون نیز نیاز به حداقل هشت ساعت ناشتایی دارد. برای انجام آزمایش آهن هم 10 تا 12 ساعت ناشتایی لازم است.

- برای انجام تست‌های کبدی نیازی به ناشتا بودن نیست اما برای گرفتن نتیجه دقیق‌تر بهتر است حداقل چند ساعت ناشتا باشید. علاوه براین، حداقل از سه روز قبل از انجام این آزمایشات نباید هیچ گونه تزریق عضلانی انجام دهید.

- آزمایش هورمون‌های تیروئیدی نیازی به ناشتا بودن ندارد اما به دلیل تاثیر کدورت ناشی از خوردن چربی بر نتایج آزمایش، لازم است حداقل از سه ساعت قبل مواد غذایی مصرف نکنید.

- برای پیشگیری ازتاثیر گرسنگی زیاد نباید بیش از 16 ساعت در حالت ناشتا باشید.

- در بعضی موارد لازم است قرص‌های مصرفی‌تان را قطع کنید و بعد آزمایش بدهید. پس حتما در این مورد از پزشک خود یا مسئولان آزمایشگاه سوال کنید.

قبل از آزمایش قند خون بدانید. . .

یکی از آزمایشات لازم برای تشخیص بیماری دیابت، آزمایش قند خون دو ساعته است. در واقع ابتدا آزمایش قند خون ناشتا (FBS) پس از 10 تا 12 ساعت ناشتایی انجام می‌شود و بعد برحسب درخواست پزشک معالج در آزمایشگاه به شما شربت قند می‌دهند یا از شما درخواست می‌شود تا صبحانه معمول خود را میل کنید و بعد از دو ساعت دوباره آزمایش دهید. در این آزمایش باید به نکات زیر توجه کنید:

- اگر دیابتی هستید صبحانه‌ای را بخورید که هر روز به‌طور معمول می‌خورید.

- اگر دیابتی نیستید صبحانه‌ای شیرین حاوی 40 تا 75 گرم کربوهیدرات مناسب بخورید.

- با خوردن آخرین لقمه صبحانه زمان را یادداشت کرده و دقیقا دو ساعت بعد، برای خون‌گیری به آزمایشگاه مراجعه کنید.

- پس از صرف صبحانه و طی این دو ساعت از مصرف هرگونه خوراکی یا نوشیدنی یا کشیدن سیگار خودداری کنید. فقط نوشیدن آب در حد متعارف مجاز است.

- در فاصله خون‌گیری اول و دوم نباید هیچ‌گونه تحرک غیرمتعارف مانند ورزش و پیاده روی داشته باشید.

- آزمایش قند ناشتا و دو ساعته را در یک روز انجام دهید.

- آزمایش را حتما قبل از ساعت 10 صبح شروع کنید طوری که حداکثر تا ساعت 12 آزمایش قند دو ساعته به اتمام برسد.

چهار نکته مهم در مورد رژیم غذایی!

1. برای اندازه‌گیری کلسترول خون می‌توانید یک هفته پیش از انجام آزمایش با مشورت پزشک، رژیم غذایی معمولی داشته باشید و منع مصرف چربی نداشته باشید.

2. برای اندازه‌گیری نیتروژن اوره خون (BUN) باید حداقل دو تا سه روز پیش از انجام آزمایش از مصرف گوشت زیاد خودداری کنید.

3. مصرف الکل به کبد آسیب می‌زند، در نتیجه باعث می‌شود بسیاری از آنزیم‌های کبدی از جمله آلکالین فسفاتاز، SGOT، SGPT و. . . افزایش یابند.

4. برای تست آهن شب قبل از آزمایش نباید غذای غنی از آهن مثل گوشت قرمز مصرف کنید.

قبل از آزمایش پروستات بدانید. . .

آزمایش PSA برای تشخیص زودرس بزرگی و سرطان پروستات انجام می‌شود. این آزمایش از اواسط دهه چهارم زندگی به‌طور منظم و حداقل سالی یک بار برای مردان توصیه می‌شود. قبل از انجام این آزمایش نکات زیر را به خاطر بسپارید:

- یک هفته قبل از انجام آزمایش نباید معاینه پروستات، نمونه‌برداری از آن یا معاینه مقعد انجام شود.

- 48 ساعت قبل از انجام آزمایش نباید انزال یا مقاربت جنسی داشته باشید. همچنین نباید در این فاصله دوچرخه سواری کنید.

- در صورتی که اخیرا از پروستات‌تان سونوگرافی شده است آن را به مسئول آزمایشگاه ارائه دهید.

- رادیوتراپی و داروهایی مثل تستوسترون می‌توانند باعث افزایش نتایج این آزمایش شوند. در این موارد آزمایشگاه یا پزشک معالج خود را مطلع کنید.

- نمونه‌گیری تستوسترون بهتر است صبح انجام شود زیرا سطح این هورمون صبح‌ها بالاتر است.

قبل از آزمایش ادرار بدانید

آزمایش کامل ادرار برای تشخیص و اثبات وجود بعضی از مواد و سلول‌ها از جمله قند، پروتئین، خون، گلبول‌های سفید و گلبول‌های قرمز انجام می‌شود. در صورت وجود عفونت در ادرار نیز با انجام کشت ادرار می‌توان به آن پی‌برد. در این صورت با رشد باکتری‌های مسبب عفونت، نوع آنها و نحوه درمان مشخص خواهد شد. اگر نمونه ادرار در زمان جمع‌آوری آلوده شود نتایج آزمایش ادرار و کشت آن به خصوص از نظر تشخیص عفونت‌ها دچار اشکال خواهد شد. بنابراین حتما به نکات زیر توجه کنید.

- بهترین نمونه جهت تشخیص عفونت‌های ادراری، نخستین ادرار صبحگاهی است.

- برای تجزیه کامل ادرار بهتر است شب قبل، از مواد آبکی کمتری استفاده کنید. پیش از انجام آزمایش نیز از نوشیدن مقادیر زیاد آب و مایعات خودداری کنید.

- در صورت امکان شب قبل از نمونه‌برداری حمام کنید.

- بهتر است قبل از نمونه‌گیری، محل خروج ادرار را با آب و صابون شست‌وشو داده و بعد با دستمال یک بار مصرف خشک کنید.

- از تماس پوست با دهانه یا قسمت داخلی درب یا داخل ظرف نمونه‌گیری اجتناب کنید.

- چند قطره اول ادرار را در توالت تخلیه کنید. سپس ظرف نمونه را تا نصفه پر کنید.

- آزمایش کشت ادرار باید قبل از شروع مصرف آنتی بیوتیک انجام شود. اگر در یک هفته گذشته آنتی بیوتیک مصرف کرده‌اید به اطلاع پزشک و آزمایشگاه برسانید. اگر هم در حال مصرف آنتی بیوتیک هستید بهتر است با نظر پزشک معالج یک هفته پس از اتمام دارو آزمایش بدهید.

نکته: در حالت طبیعی نباید در ادرار پروتئین وجود داشته باشد. پروتئین در ادرار ممکن است نشانه صدمات کلیوی، دیابت یا فشار خون بالا باشد.

بعد از جراحی آزمایش تیروئید ندهید!

پس از انجام جراحی به دلیل استرس‌های شدیدی که به فرد وارد می‌شود، در بیشتر موارد میزان هورمون‌های تیروئیدی کاهش پیدا می‌کند. بنابراین تا دو هفته بعد جراحی از انجام این آزمایش خودداری کنید. از طرف دیگر، قرص‌های ضد بارداری و آمیودارون (داروی قلبی) باعث افزایش این هورمون‌ها می‌شوند. جالب است بدانید که غلظت هورمون‌های تیروئیدی در تابستان 20 درصد کمتر از زمستان است.

ادامه مطلب در یادداشت های بعدی ...

یادداشت از طیبه کارگر