اولین کافه ایران را ببینید

به گزارش سرویس وبگردی سازمان صدا وسیما، معماری و دکور نوستالژیک، توجه به جزییات در طراحی داخلی و اشیای داخل کافه، ردیف خودرو‌های عتیقه و حتی منوی پذیرایی و موسیقی که از گرامافون سنگی قدیمی پخش می‌شود، حال و هوای کافه «لقانطه»، اولین کافه ایران که سال ۱۲۸۵ تاسیس شد را زنده می‌کند. جایی که رجال سیاسی، فرنگ رفته‌ها و روشنفکران دورهم جمع می‌شدند و در حال نوشیدن قهوه و ورق زدن روزنامه، درباره سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران دوره مشروطه گفتگو می‌کردند.

«لقانطه» نام قدیمی‌ترین کافه ایران است که در انقلاب مشروطه توسط یکی از جوانان فرنگ رفته به سبک و سیاق کافه‌های اروپایی به صورت زنجیره‌ای در نقاط مختلف تهران افتتاح و حالا با گذشت بیش از یک قرن کافه‌ای شبیه به یکی از شعبه‌های آن در باغ موزه قصر دایر شده است.

«حمید شاهین‌پور» مدیر کافه موزه لقانطه درباره پیشینه تاریخی این کافه این‌طور می‌گوید: «در زمان امضای فرمان مشروطه تعدادی از مشروطه‌خواهان از خارج کشور، برگشتند. یکی از آن‌ها فردی به نام «غلامحسین خان مولایی» بود که در بازگشت از فرانسه و به یاد روز‌های کافه‌نشینی در کافه لقانطه پاریس، کافه‌ای شبیه به آن در خیابان باب همایون که آن زمان اولین خیابان مشجر و اولین تفرجگاه تهران بوده، افتتاح کرد.»

استقبال درباریان، شاهزاده‌های قاجار و روشنفکران فرنگ رفته از لقانطه باعث شد غلامحسین خان مولایی شعبه‌های دیگری از کافه را در نقاطی که مرکز تحولات اجتماعی آن زمان بود دایر کند.

شاهین‌پور دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «مولایی در سال ۱۳۰۰ شمسی شعبه دوم کافه را در عمارت نظامیه یعنی ضلع جنوبی میدان بهارستان دایر کرد. این عمارت متعلق به «میرزاکاظم خان نظام‌الملک» پسر «میرزاآقاخان نوری» صدراعظم ناصرالدین شاه بوده که نواده پسری آقاخان نوری آن را به غلامحسین مولایی اجاره داده بود. شعبه سوم لقانطه هم سال ۱۳۰۴ در پشت ساختمان عمارت نظامیه و شعبه چهارم سال ۱۳۲۰ در خیابان لاله‌زار کنار سینما متروپل تأسیس شد.»

او ادامه می‌دهد: «شعبه‌های کافه لقانطه تا سال ۱۳۴۲ فعال بودند؛ ولی با فوت آقای مولایی در آن سال، هر ۴ شعبه تعطیل شد.»

به گفته مدیر کافه لقانطه باغ موزه قصر، این کافه از محوطه بیرونی تا ورودی و داخل آن درست شبیه شعبه سوم کافه لقانطه تهران قدیم، بازسازی و به عنوان اولین کافه تاریخی تهران سال ۱۳۹۶ افتتاح شده است. شاهین‌پور که از مدیران سابق سازمان میراث فرهنگی است، نام تجاری کافه را از نوادگان حاج غلامحسین مولایی خریداری و این کافه را با هدف احیای یکی از هویت‌های فراموش شده شهری تاسیس کرده است.

اشیای گردآوری شده در این کافه که بخشی از آن شامل پیانوی دوره قاجار، آینه طلاکاری شده قدیمی با قدمت بالای ۱۰۰ سال، تابلوی نقاشی از صنیع‌الملک (عموی کمال‌الملک)، گرامافون سنگی، آرشیو کامل روزنامه اطلاعات تا سال ۵۲، کمد کافه لقانطه اصلی و اولین دستگاه اسپرسوساز در ایران که از نوه حاج غلامحسین خریداری شده، پرده‌های کرباس با قلم کاری اصفهان، صندلی‌های لهستانی، ظرف‌های پذیرایی، آرشیو روزنامه‌ها از ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۲ و... که این فضا را به موزه تبدیل کرده‌اند، حاصل تلاش ۱۰ ساله مدیر کافه است.

در انتهای کافه بالکنی طراحی شده که مجسمه استاد بزرگ نقاشی، کمال‌الملک با ابعاد واقعی و لباس‌هایی که می‌پوشیدند، قرار گرفته است. مدیر کافه درباره جانمایی این مجسمه می‌گوید: «بعد از اینکه کمال‌الملک از مدیریت سازمان صنایع مستظرفه ایران برکنار شد، اغلب اوقات به کافه لقانطه می‌رفت و در بالکن کافه که عین اینجا شبیه‌سازی شده با شاگردانش دیدار می‌کرد.»

کمی آن‌طرف‌تر، مجسمه «آوانس اوگانیانس» اولین کارگردان سینمای ایران پشت یک میز دیده می‌شود و اطرافش عکسی خانوادگی، پوستر نخستین فیلم صامت ایران «آبی و رابی» و تصویر جراید مربوط به او قاب شده است. شاهین‌پور درباره ارتباط این کارگردان با کافه توضیح می‌دهد: «کافه لقانطه لوکیشن فیلم آبی و رابی، نخستین فیلم نخستین کارگردان ایرانی به نام آوانس اوگانیانس است. او اولین پرورشگاه آرتیست سینمای ایران یا همان آموزشگاه بازیگری را در ایران تاسیس کرد و اولین فیلمش یعنی آبی و رابی را در این کافه ساخت.»

در ورودی کافه ردیف خودرو‌های کلاسیک و تاریخی که به ردیف پارک شده‌اند، حال و هوای خیابان‌های تهران ۱۰۰ سال پیش را تداعی می‌کنند. شاهین‌پور می‌گوید: «این فضا درست شبیه کافه لقانطه جلوخان مجلس شورای ملی بازسازی شده که رجال سیاسی بعد از پارک ماشین‌هایشان به داخل می‌رفتند و از پنجره کافه ردیف خودرو‌ها دیده می‌شد.»

اگر بگوییم بخش عمده‌ای از بارتاریخی کافه را خودرو‌های کلاسیک پلاک الف به دوش می‌کشند، بیراه نیست، چون هر کدام از این خودرو‌ها متعلق به یکی از رجال و چهره‌های سیاسی و اجتماعی ۱۰۰ سال پیش بوده و روایت‌های تاریخی بسیاری در دل دارند از شورولت مشکی مصدق و ماشین نمایندگان مجلس ملی، موتورسیکلت‌های آلمانی جنگ جهانی دوم که متعلق به نازی‌ها بوده تا خودروی پستی سفارت بریتانیا در تهران و ماشینی که حامل پیکر مرحوم تختی بوده و..»

یکی از ویژگی‌های کافه لقانطه، منوی سنتی کافه است که در آن انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های متداول دوره قاجار از انیس‌الدوله، ملوک خاتون، نرگس خاتون، قمرالملوک، تاج الملوک و فخرالدوله، فسنجان قرقاول، اردک قرمه، قلیه آلوقرمز، بهارنارنج، مسقطی، شله زرد هل و گلاب تا مطبوخ دارچین و دم نوش نعنا، شربت سوگلی، شربت گل شمعدونی و ... دیده می‌شود. شاهین‌پور می‌گوید: «هدف از سرو این غذا‌ها و نوشیدنی‌ها احیای فرهنگ غذایی‌مان در دوره‌های گذشته است، موضوعی که به فراموشی سپرده شده است.»

به گفته مدیر کافه، بستنی زعفرانی با مغزپسته که در منوی خوراکی‌ها دیده می‌شود برای اولین بار در ایران، در شعبه‌های کافه لقانطه تهیه و سرو شده است.

در بخش پشتی کافه لقانطه، تالار پذیرایی بزرگی ساخته شده و عکس‌های قدیمی که روی دیوار‌ها گویای این است که این فضا درست مانند شعبه تالار کافه لقانطه نظامیه یا شعبه دوم کافه لقانطه شبیه‌سازی شده است. پرده‌ها، لوستر، صندلی‌ها، ظروف پذیرایی، تابلو‌های نقاشی و از همه مهم‌تر آینه‌کاری‌ها و گچکاری‌های نفیس در تالار و راه‌پله‌ای که به بخش VIP منتهی می‌شود، با رعایت جزییات شبیه تالار نظامیه است.

شاهین‌پور درباره پیشینه این تالار می‌گوید: «تالار نظامیه، سال ۱۳۱۵ به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شد، ولی سال ۱۳۲۶ تخریب و به دو دستگاه آپارتمان تغییر یافت و حالا این تالار بر اساس مستندات و مکتوبات شبیه آن ساخته شده است.»

او ادامه می‌دهد: «گچکاری این تالار توسط ۹ استاد کچکار ۳ سال زمان برد و قرار است به زودی برای برگزاری مراسم و جشن‌ها بازگشایی شود.»

 

کافه لقانطه نه تنها اولین کافه ایران است، بلکه به گفته شاهین‌پور این کافه رکورد اولین‌های ایران را شکسته است. او دراین‌باره توضیح می‌دهد: «سال ۱۳۱۰ اولین نشان تجاری در میان اصناف به کافه لقانطه رسید. در سال ۱۳۰۹ اولین فیلم سینمایی ایران در کافه لقانطه ساخته شد. سال ۱۳۰۷ اولین قانون طرز بنا و قوانین کافه توسط مولایی که حقوقدان بود، در کافه لقانطه نوشته و در روزنامه اطلاعات منتشر شد. سال ۱۳۰۴ اولین دستگاه قهوه اسپرسوساز را مولایی از ایتالیا وارد ایران کرد و به کافه آورد، همچنین لقانطه اولین کافه‌ای بود که مجوز پخش رادیو را گرفت و اولین کافه‌ای بود که ساختمانش در فهرست آثار ملی ثبت شد.»

منبع: همشهری آنلاین